1. Ý nghĩa ngày truyền thống ngành Lưu trữ Việt Nam (03/01)
Ngày mùng 02 tháng 9 năm 1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nay là Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Ngay từ ngày đầu ra đời, Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã có sự quan tâm đặc biệt đến công tác lưu trữ. Ngày 08 tháng 9 năm 1945, Chính phủ đã thành lập và bổ nhiệm người đứng đầu Nha Lưu trữ Công văn và Thư viện toàn quốc thuộc Quốc gia Giáo dục.
Sau khi giành chính quyền, một hiện tượng phổ biến xảy ra ở các công sở là hồ sơ, tài liệu của chế độ cũ để lại đã bị tùy tiện tiêu hủy hoặc đem bán. Vì vậy, ngày 3/1/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Thông đạt số 1-C/VP gửi các ông bộ trưởng của Chính phủ lâm thời.
Thông đạt 1-C/VP ngày 03/01/1946 của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nguồn: Sưu tầm
Thông đạt nêu rõ: “Xét rằng một vài công sở đã tự tiện hủy bỏ hay bán các công văn và hồ sơ cũ. Hành động ấy có tính cách phá hoại, vì sợ làm mất những tài liệu có giá trị đặc biệt về phương diện kiến thiết quốc gia. Vậy yêu cầu các ông Bộ trưởng ban chỉ thị cho nhân viên các sở phải gìn giữ tất cả các công văn, tài liệu và cấm không được hủy những công văn, tài liệu ấy nếu không có lệnh trên rõ rệt cho phép hủy bỏ. Xin nhắc rằng những hồ sơ hoặc công văn không cần dùng sau này sẽ phải gửi về những sở lưu trữ công văn thuộc Bộ quốc gia Giáo dục tàng trữ. Những viên chức không tuân lệnh này sẽ bị nghiêm trị”.
Thông đạt của Chủ tịch Hồ Chí Minh là văn kiện chỉ đạo đầu tiên hết sức quan trọng của Nhà nước ta về công tác lưu trữ. Văn kiện đó đã góp phần ngăn chặn tình trạng tùy tiện tiêu hủy hồ sơ tài liệu trong các cơ quan nhà nước, góp phần nâng cao nhận thức của cán bộ và nhân dân ta về ý nghĩa, tầm quan trọng của tài liệu lưu trữ. Vì vậy, Thông đạt thực sự là một văn kiện có giá trị cao về mặt lý luận và thực tiễn trong sự nghiệp xây dựng, phát triển công tác lưu trữ ở nước ta.
Ngày 04/9/1962, Hội đồng Chính phủ đã ban hành Nghị định số 102-CP về việc thành lập Cục Lưu trữ trực thuộc Phủ Thủ tướng. Đây là cơ quan có chức năng giúp Nhà nước quản lý tập trung, thống nhất công tác lưu trữ và thực hiện nhiệm vụ tham mưu cho Nhà nước trong việc ban hành các chế độ, quy định về công tác lưu trữ… Việc thành lập Cục Lưu trữ - cơ quan quản lý toàn quốc về công tác lưu trữ - đã khẳng định một bước tiến quan trọng về xây dựng tổ chức của ngành lưu trữ Việt Nam. Từ đây, nước ta có một cơ quan quản lý cao nhất về công tác lưu trữ, tạo điều kiện xây dựng ngành lưu trữ nước ta với hệ thống tổ chức và đội ngũ cán bộ, hệ thống các văn bản pháp lý và cơ sở lý luận khoa học nghiệp vụ ngày càng hoàn chỉnh hơn. Đồng thời Pháp lệnh Bảo vệ tài liệu lưu trữ quốc gia được Chủ tịch Hội đồng Nhà nước nước CHXHCN Việt Nam ký Lệnh công bố vào ngày 11/12/1982.
Lần đầu tiên trong lịch sử, công tác lưu trữ Việt Nam, những quan điểm và nguyên tắc chỉ đạo chủ yếu của Đảng, Nhà nước đã được thể chế hóa bằng một văn bản pháp luật, trong đó đã quy định những vấn đề cơ bản nhất về tổ chức, quản lý tài liệu lưu trữ và công tác lưu trữ. Pháp lệnh ra đời cũng khẳng định sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước ta đối với công tác lưu trữ; đánh dấu một bước tiến vượt bậc của ngành lưu trữ trong lĩnh vực xây dựng pháp luật lưu trữ và tổng kết các vấn đề lý luận, thực tiễn trong công tác lưu trữ ở Việt Nam.
Nhằm giáo dục truyền thống của ngành Lưu trữ Việt Nam, nâng cao nhận thức, tinh thần trách nhiệm của những người làm công tác lưu trữ và của toàn xã hội trong việc bảo vệ, phát huy giá trị tài liệu lưu trữ, phục vụ cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; động viên phong trào thi đua lao động, nâng cao ý thức kỷ luật và đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ công chức, viên chức trong ngành Lưu trữ, ngày 17 tháng 9 năm 2007, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1229/QĐ-TTg lấy ngày 03 tháng 01 hàng năm là ngày truyền thống của ngành Lưu trữ Việt Nam - lấy tên là “Ngày Lưu trữ Việt Nam”.
Trên cơ sở kế thừa những thành quả, những quy định trước đây, đồng thời để được Luật hóa, ngày 21 tháng 6 năm 2024, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Lưu trữ (sửa đổi), theo đó, Luật quy định ngày 3/1 hằng năm là Ngày Lưu trữ Việt Nam tại Điều 6 Luật Lưu trữ năm 2024. Đây là sự ghi nhận chính thức của Nhà nước và xã hội đối với những đóng góp thầm lặng nhưng vô cùng quan trọng và ý nghĩa của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm công tác lưu trữ trên cả nước qua các thời kỳ, là nguồn động viên, cổ vũ to lớn, tạo thêm niềm tự hào nghề nghiệp và khích lệ những người làm nghề lưu trữ tiếp tục cống hiến, hoàn thành tốt sứ mệnh “gìn giữ hồn phách dân tộc”.
Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Lưu trữ (sửa đổi). Nguồn: Sưu tầm
Đây là giai đoạn phát triển tiếp theo của ngành Lưu trữ để không phải chỉ làm tốt sứ mệnh gìn giữ thông tin quá khứ, mà còn khẳng định và định hướng những hoạt động phát huy giá trị tài liệu để giữ gìn và phát huy sẽ trở thành 2 thành tố không thể thiếu, cơ hữu và quan trọng như nhau. Trải qua 80 năm lịch sử hình thành và phát triển ngành lưu trữ Việt Nam không ngừng trưởng thành, lớn mạnh về mọi mặt. Ngành đã chủ động triển khai thực hiện Luật Lưu trữ, xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về công tác lưu trữ thống nhất, đồng thời tăng cường các giải pháp để bảo vệ an toàn và phát huy có hiệu quả giá trị tài liệu lưu trữ quốc gia, đặc biệt là trong việc đấu tranh khẳng định chủ quyền biển đảo của Việt Nam. Những nỗ lực, cố gắng của toàn thể công chức, viên chức ngành lưu trữ đã đóng góp quan trọng vào thành tựu chung của đất nước, được Đảng, Nhà nước và xã hội ghi nhận, đánh giá cao, đặc biệt trong bối cảnh xây dựng Chính phủ điện tử hiện nay.
2. Những đóng góp của trung tâm lưu trữ lịch sử trong công tác quản lý tài liệu tại tỉnh Tuyên Quang
Góp phần vào thực hiện nhiệm vụ chung của ngành Lưu trữ Việt Nam, từ khi thành lập, thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, Trung tâm Lưu trữ lịch sử cũng đã có nhiều đóng góp tích cực, chủ động tham mưu Sở Nội vụ trình UBND tỉnh, Chủ tịch UBND tỉnh ban hành các quyết định và văn bản chỉ đạo cần thiết, tạo cơ sở pháp lý cho việc quản lý, thu thập, bảo quản và phát huy giá trị tài liệu lưu trữ. Việc thu thập, tiếp nhận tài liệu được tổ chức nghiêm túc, đúng quy trình như: tiếp nhận hồ sơ, tài liệu đến hạn nộp lưu của các cơ quan, đơn vị thuộc nguồn nộp lưu; đặc biệt trong năm 2025 thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, Nghị quyết số 57-NQ/TW, Kết luận số 127-KL/TW ngày 28/02/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, Kết luận số 137-KL/TW, ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp Trung tâm đã tiếp nhận, bàn giao tài liệu của các đơn vị hành chính cấp huyện kết thúc hoạt động. Việc tổ chức kiểm kê, thống kê, đóng gói, vận chuyển và bàn giao tài liệu được thực hiện chặt chẽ, bảo đảm an toàn.
 |
 |
Tiếp nhận tài liệu của các cơ quan, đơn vị sắp xếp tổ chức bộ máy chính quyền 2 cấp
Công tác chỉnh lý, xác định giá trị tài liệu tiếp tục được chú trọng thực hiện có hệ thống, thực hiện chỉnh lý, bổ sung, nâng cấp nhiều phông lưu trữ nhằm hoàn thiện hồ sơ, sắp xếp lại tài liệu theo đúng tiêu chuẩn nghiệp vụ. Việc xác định giá trị tài liệu được tiến hành thận trọng, tuân thủ quy định của Nhà nước, góp phần quan trọng trong việc hình thành khối tài liệu chuẩn hóa, có giá trị khoa học và thực tiễn phục vụ nhiều mục đích sử dụng sau này.
 |
 |
Viên chức Trung tâm Lưu trữ lịch sử thực hiện chỉnh lý, tài liệu lưu trữ
Nhằm từng bước hiện đại hóa hoạt động lưu trữ, Trung tâm đã xây dựng, chuẩn hóa cơ sở dữ liệu tài liệu lưu trữ, tiếp nhận tài liệu số từ các cơ quan, đơn vị; hoàn thiện dữ liệu sau số hóa để đưa vào hệ thống phần mềm quản lý tài liệu. Ngoài ra, Trung tâm đã ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác lưu trữ như: xây dựng video hướng dẫn, tích hợp nền tảng số phục vụ tiếp nhận tài liệu điện tử; mở rộng các kênh thông tin, trong đó có tài khoản Zalo Official Account, góp phần nâng cao tương tác và hỗ trợ người dân, cơ quan, đơn vị trong việc khai thác, sử dụng tài liệu.
 |
 |
Công tác số hóa tài liệu lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ lịch sử
Công tác bảo quản an toàn tài liệu được thực hiện thường xuyên, liên tục và theo đúng yêu cầu của ngành lưu trữ, bảo đảm duy trì tình trạng vật lý của khối tài liệu đang lưu giữ cũng như phòng ngừa các nguy cơ thiên tai, môi trường và tác động con người.
Viên chức thực hiện tu bổ, bồi nền tài liệu lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ lịch sử
Cùng với việc bảo quản an toàn cho tài liệu, công tác phục vụ khai thác, sử dụng tài liệu cũng đạt hiệu quả cao, đáp ứng kịp thời nhu cầu tra cứu của tổ chức và cá nhân. Trung tâm đã thực hiện cấp bản sao, chứng thực tài liệu lưu trữ theo quy định; cung cấp thông tin, tài liệu cho các cơ quan thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, giải quyết thủ tục hành chính và phục vụ hoạt động quản lý, chỉ đạo điều hành.
 |
 |
Viên chức phục vụ khai thác, sử dụng tài liệu của độc giả
Đặc biệt, Trung tâm đã triển khai nhiều hoạt động phát huy giá trị tài liệu như sưu tầm, biên soạn ấn phẩm chuyên đề, giới thiệu, trưng bày tài liệu, tiêu biểu là trưng bày tài liệu nhân kỷ niệm 50 năm con đường Hạnh phúc, 70 năm truyền thống ngành Nội vụ Hà Giang, trưng bày tài liệu lưu trữ chuyên đề các kỳ bầu cử đại biểu quốc hội và Đại biểu HĐND các cấp tỉnh Hà Giang qua tài liệu lưu trữ, tổ chức triển lãm tài liệu trên không gian mạng… Ngoài ra còn cung cấp bản sao các tài liệu cho Bảo tàng tỉnh để trưng bày triển lãm nhân các sự kiện chính trị quan trọng của đất nước, của địa phương góp phần lan tỏa giá trị lịch sử, pháp lý và văn hóa của tài liệu lưu trữ, đồng thời quảng bá hình ảnh ngành Nội vụ và tỉnh Tuyên Quang tới đông đảo công chúng.
 |
 |
Trưng bày tài liệu lưu trữ chuyên đề các kỳ bầu cử đại biểu quốc hội và Đại biểu HĐND các cấp tỉnh Hà Giang qua tài liệu lưu trữ
Để làm phong phú cho tài liệu tại Lưu trữ lịch sử tỉnh, Trung tâm đã tiếp nhận tài liệu quý hiếm thuộc diện sưu tầm; vận động các danh nhân, nhạc sỹ, nghệ nhân văn hoá, gia đình dòng họ tiêu biểu hiến tặng các tài liệu có giá trị như: ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh với nhân dân các dân tộc tỉnh Tuyên Quang; tài liệu có nội dung phản ánh về Hà Giang hình thành trước năm 1991 từ các Trung tâm Lưu trữ quốc gia và Lưu trữ các tỉnh, thành phố. Đặc biệt, để lưu giữ lâu dài những tài liệu phản ánh về đại dịch covid-19 và công tác phòng chống đại dịch của cấp ủy, chính quyền các cấp tỉnh Hà Giang (cũ).
Công tác sưu tầm tài liệu quý hiếm của Trung tâm
Kỷ niệm 80 năm Ngày Lưu trữ Việt Nam là dịp để tôn vinh ngành, tri ân những người giữ gìn di sản, đồng thời khẳng định vai trò thiết yếu của việc khai thác tài liệu lịch sử. Đây cũng là cơ hội để công tác lưu trữ tiếp tục đổi mới, ứng dụng công nghệ hiện đại, kết nối quá khứ với tương lai.
Trung tâm Lưu trữ Lịch sử tỉnh Tuyên Quang tiếp tục khẳng định vai trò nòng cốt trong công tác gìn giữ và phát huy giá trị di sản tư liệu của địa phương, góp phần bảo vệ và phát triển di sản văn hóa dân tộc. Chúng tôi tin tưởng rằng, với sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy, chính quyền; sự phối hợp, chung tay của các cấp, các ngành, cùng với việc tổ chức triển khai nghiêm túc, hiệu quả Đề án “Quản lý và xử lý nghiệp vụ tài liệu lưu trữ của cơ quan, tổ chức sau sắp xếp tổ chức bộ máy, giai đoạn 2025 -2030”, công tác lưu trữ của tỉnh sẽ đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội chung của tỉnh nhà.
Theo Trung tâm Lưu trữ lịch sử
